Terminologia prawnicza może przysporzyć zwykłemu, szaremu człowiekowi bólu głowy. Przepisy prawne pisane są językiem, którego zrozumienie jest wyzwaniem dla wielu osób. Nie każdy wie, co oznacza samo pojęcie prawomocności, a co dopiero prawomocności rozszerzonej. Spieszymy więc z wyjaśnieniem tych pojęć oraz informacjami o rozszerzonej prawomocności orzeczeń w stosunku do wyroków dotyczących świadczeń okresowych.
Czym jest prawomocność?
Prawomocność jest stanem prawnym dotyczącym wyroków oraz orzeczeń sądowych. Takie orzeczenie lub wyrok nie mogą być w żaden sposób zmienione ani uchylone poprzez postępowanie odwoławcze lub zaskarżenie. Orzeczenie staje się prawomocne, gdy:
• upłynął termin wniesienia zwyczajnego środka prawnego;
• zakończyła się droga sądowa;
• nie zostały podjęte środki odwoławcze;
• upłynął termin wniesienia skargi do sądu administracyjnego;
Prawomocność może mieć dwa aspekty: formalny i materialny. Aspekt formalny oznacza, że orzeczenie nie może już być zaskarżone za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Kończy formalnie proces poprzez stworzenie stanu rzeczy osądzonej. Aspekt materialny zaś wiąże się z zakazem prowadzenia ponownie sprawy przeciwko tej samej osobie o tę samą odpowiedzialność prawną.
Prawomocność rozszerzona
Rozszerzona prawomocność jest wyjątkiem od reguły, że element podmiotowy wyznacza treść intencji. Orzeczenie może wyjątkowo wiązać także inne podmioty. Istnieją dwa rodzaje rozszerzonej prawomocności, a mianowicie erga omnes, czyli rozszerzona prawomocność odnosząca się do wszystkich (np. wyrok ustalający ojcostwo nie odnosi się tylko do ojca i dziecka, ale również do innych osób, które nie mają możliwości zakwestionowania, że ojciec nie jest ojcem) oraz rodzaj odnoszący się tylko do niektórych osób.
Rozszerzona prawomocność orzeczeń w stosunku do wyroków dotyczących świadczeń okresowych
W dniu 12 lipca 2018 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę, w której stwierdził, że w procesie o okresowe świadczenie, które przysługuje powodowi na podstawie określonego stosunku prawnego za następny okres wymagalności, niedopuszczalne jest kolejne badanie i ocena przez sąd zdarzeń prawnych, które odnoszą się do zasad odpowiedzialności pozwanego, w zakresie takim, w jakim były przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku prawomocnym wydanym podczas procesu między tymi samymi stronami o świadczenie należne za poprzednie okresy wymagalności. Według art. 365 k. p.c., prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko obie strony oraz sąd, który je wydał, ale również inne sądy i organy państwowe oraz organy administracji publicznej, a także inne osoby w wypadkach przewidzianych w ustawie. W sprawie analizowanej przez Sąd Najwyższy, uznał on, iż wyrok prawomocny, który zasądza świadczenie za wcześniejszy okres ma moc wiążącą w zakresie zasady odpowiedzialności w sprawie, gdzie powód dochodzi następnego okresowego świadczenia, które wynika z tego samego stosunku prawnego, a także opartego na tych samych okolicznościach prawnych oraz faktycznych.
