Śmierć bliskiej osoby jest niewątpliwie przykrym doświadczeniem. Wiąże się również z wieloma formalnościami, m. in. z uregulowaniem spraw dotyczących dziedziczenia po zmarłym. Przepisy dotyczące dziedziczenia zawarte są w księdze czwartej Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 922 § 1 kc, wszelkie prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób (z wyjątkiem praw i obowiązków zmarłego ściśle związanych z jego osobą). W postępowaniu spadkowym zmarły jest spadkodawcą, natomiast osoby, na które przechodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego są spadkobiercami.
Spadek otwiera się wraz z chwilą śmierci spadkodawcy. Z kolei spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. W prawie spadkowym istnieją dwa rodzaje dziedziczenia – ustawowe oraz testamentowe. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wtedy, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu albo jeżeli żadna z osób wskazanych w testamencie nie może bądź nie chce być spadkobiercą. Spadkobiercami ustawowymi w pierwszej kolejności są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; każda z tych osób dziedziczy w częściach równych. Niemniej jednak część spadku przypadająca małżonkowi spadkodawcy nie może być mniejsza niż jedna czwarta całego spadku. W dalszej kolejności spadkobiercami ustawowymi są rodzice zmarłego, jego rodzeństwo i zstępni rodzeństwa oraz dziadkowie i zstępni dziadków. Szczegółowe zasady dziedziczenia ustawowego zawarte są w Kodeksie cywilnym. Dziedziczenie testamentowe w dużym uproszczeniu polega na tym, że spadkodawca w sporządzonym przez siebie testamencie powołuje spadkobierców (niekoniecznie muszą to być jego krewni).
Ustawodawca nie wskazał terminu na założenie sprawy spadkowej, brak jest też obowiązku przeprowadzania sprawy spadkowej. Zazwyczaj nie przeprowadza się sprawy spadkowej, jeżeli spadkodawca nie pozostawił po sobie majątku. Spadkobiercy mogą przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za zadłużenia spadkodawcy (tzw. przyjęcie proste), przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi jedynie do wartości przypadającej danej osobie części spadku (tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) bądź też odrzucić spadek. Zgodnie z art. 1015 § 1 kc, oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule swojego powołania. Takie oświadczenie może być złożone przed notariuszem bądź przed sądem. Brak takiego oświadczenia jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 kc).
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może być złożony przez każdą osobę, która ma interes prawny w stwierdzeniu nabycia spadku. Należy złożyć go w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca stałego zamieszkania spadkodawcy. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku musi spełniać wymogi formalne przewidziane dla pozwu (oznaczenie sądu, danych wnioskodawcy i spadkobiercy, osnowa wniosku (zawierająca m. in. żądania i oświadczenia wnioskodawcy), przytoczenie faktów i dowodów, podpis wnioskodawcy oraz załączniki. W tym wniosku należy także wskazać dane spadkodawcy takie jak imię, nazwisko, datę śmieci oraz ostatnie znane miejsce stałego zamieszkania. Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wnioskodawca musi uiścić opłatę w wysokości 100 złotych.
Zgodnie z art. 669 kpc, sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy. Na rozprawę w sprawie stwierdzenia nabycia spadku sąd wzywa wnioskodawcę oraz wszystkie osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.
Innym sposobem na uzyskanie potwierdzenia swojego prawa do spadku jest uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia. W tym celu należy udać się do notariusza. Zgodnie z art. 95a ustawy – Prawo o notariacie, notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych. Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych (czyli osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także tych, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne). Akt poświadczenia dziedziczenia jest sporządzany przez notariusza, jeżeli brak jest wątpliwości co do istnienia jurysdykcji krajowej, treści właściwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku.
