Portal Prawny

Dziedziczenie – istotne pytania i odpowiedzi

Spis treści

Zdarza się, że rozmawiamy o sprawach majątkowych na przykład podczas spotkań rodzinnych. Warto sobie jednak to wszystko poukładać w głowie i zebrać w fachową wiedzę. Oto istotne pytania i odpowiedzi na temat dziedziczenia:

Jak możemy nabyć spadek?

Należy wiedzieć, że mamy dwie opcje i możemy zrobić to w taki sposób:

a) U notariusza – w tym przypadku wszyscy spadkobiercy muszą być obecni i zgodni co do sposobu dziedziczenia i osób, które biorą w nim udział. Należy wiedzieć, że maksymalna opłata za sporządzenie protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł, zaś za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia 50 zł.
b) w sądzie (koszt postępowania to 55 zł – 50 zł opłaty od wniosku oraz 5 zł za wpis do rejestru spadkowego).

Jak możemy nie dziedziczyć długów?

Jest to możliwe wtedy, kiedy odrzucimy spadek. Wtedy jesteśmy traktowani tak, jakbyśmy nie dożyli otwarcia spadku. Nasze miejsce zajmują dalsi spadkobiercy ustawowi, na przykład dzieci. Jeżeli są małoletnie – do odrzucenia spadku w ich imieniu, musimy mieć zgodę rodzinnego. Trzeba wiedzieć, że oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od momentu, kiedy się o nim dowiedzieliśmy.

Czy rozdzielność majątkowa wyklucza dziedziczenie?

Odpowiedź brzmi – nie. Należy wiedzieć, że fakt istnienia rozdzielności majątkowej nie wpływa na prawo do spadku. Intercyza działa za życia współmałżonków, potem mamy dziedziczenie z ustawy lub testamentu.

Gdzie należy szukać testamentu?

Trzeba powiedzieć, że formalnie to możliwe tylko w przypadku testamentów zarejestrowanych w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT). Dokument taki możemy wyszukać za pośrednictwem dowolnej kancelarii notarialnej. Obecnie opłata za to wynosi 50 zł. Trzeba także będzie okazać akt zgonu. Ponadto warto dodać, że jeśli testament (także niezarejestrowany) zostanie odnaleziony po przeprowadzonym już postępowaniu spadkowym można je ponownie wszcząć.

Czy możemy spisać wspólny testament?

Odpowiedź brzmi – nie. Należy wiedzieć, że dokument, który zawiera ostatnią wolę dwóch osób jest nieważny. Każda powinna sporządzić swój testament, wskazując w nim kto ma po niej dziedziczyć. Testament może być zwykły (samodzielnie stworzony) lub notarialny. W każdym momencie można go zmienić lub odwołać. Dokument notarialny warto zarejestrować w NORT – robi się to bezpłatnie, na wniosek testatora i bez ujawnienia w rejestrze treści jego woli.

Kto ma prawo do zachowku?

Bliscy (zstępni, małżonek i rodzice) pominięci przy podziale majątku, którzy dziedziczyliby z ustawy. Ale pamiętajmy też o tym, że są sytuacje, gdy zachowek przysługuje mimo braku testamentu. Na przykład spadkodawca za życia podarował dom jednemu z dzieci. Po jego śmierci pozostałe dzieci mają prawo do wystąpienia o zachowek. Co istotne, przy ustalaniu prawa do zachowku dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkobiercę. Istnieją jednak pewne wyjątki. Nie wlicz się:

a) darowizn dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
b) tych drobnych, zwyczajowo przyjętych (na przykład prezentów).

Do jakiego sądu należy się udać?

Należy wiedzieć, że właściwy będzie sąd rejonowy (wydział cywilny) ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego (decyduje wpis w akcie zgonu). To tam składamy wniosek o nabycie praw do spadku.

Czy zachowek można odziedziczyć?

Należy wiedzieć, że tylko wyjątkowo, kiedy uprawniony do zachowku zmarł przed wystąpieniem z roszczeniem o jego wypłatę. Wtedy roszczenie o zachowek wchodzi do spadku po nim, ale dziedziczyć je może tylko zstępny. Ponadto warto dodać, że roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od śmierci spadkodawcy.

A co w przypadku, kiedy małżeństwo się rozpadnie?

Należy wiedzieć, że osoby rozwiedzione lub w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem nie dziedziczą po sobie, chyba, że tak postanowią w testamentach.

Jak podważyć ostatnią wolę?

Trzeba wtedy złożyć w sądzie wniosek o unieważnienie testamentu. W uzasadnieniu należy napisać, dlaczego się tego domagamy (na przykład testator nie podjął decyzji świadomie) i przedstawiamy dowody na poparcie naszej tezy, na przykład zeznania świadków, orzeczenie lekarskie. Należy wiedzieć, że wniosek możemy zgłosić w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia praw do spadku albo w postępowaniu o uchylenie postanowienia sądu, który je przyznaje.

Jak zabezpieczyć partnera?

Należy wiedzieć, że konkubenci nie mogą dziedziczyć na mocy ustawy, ale problem ten rozwiązuje testament. Pamiętajmy o tym, że w takiej sytuacji partnerowi nie przysługuje zwolnienie z podatku. Jeśli wartość odziedziczonego majątku przekroczy 4902 zł zapłaci go w najwyższej stawce (o czym też później powiemy przy okazji innych pytań). Ponadto pominięci spadkobiercy ustawowi mogą wystąpić z roszczeniem o zachowek.

Czy możemy zrzec się spadku?

Tak, ale tylko za życia spadkodawcy. Należy wiedzieć, że sporządza się wówczas umowę u notariusza. Zrzeczenie obejmuje również zstępnych (chyba że postanowiono inaczej). W takiej sytuacji my i nasze dzieci jesteśmy traktowani tak, jakbyśmy nie dożyli otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).

Kogo obejmuje ulga od podatku?

Należy wiedzieć, że zwolnienie przysługuje prawie wszystkim z grupy I (tzw. grupa 0). Nie są nim objęci jedynie teściowie, zięć oraz synowie. Aby skorzystać z ulgi, trzeba zgłosić nabycie spadku w skarbówce w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.

Od czego zależy wysokość podatku od spadku?

Zależy od stopnia pokrewieństwa ze zmarłym. Im dalsze, tym podatek jest wyższy. Znacznie ma także wartość odziedziczonego majątku. Szczegóły poznamy, dzwoniąc na infolinię Krajowej Informacji Skarbowej: 801 055 055 lub (22) 330 03 30 (z komórek). Rozróżniamy trzy takie oto grupy:

a) I – to najbliższa rodzina: małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie.
b) II – dalsza rodzina (ciotki, wujowie, szwagierki, bratowe).
c) III – krewni i powinowaci nie zaliczeni do poprzednich grup, osoby obce (w tym konkubenci).

Czy zawsze trzeba zgłaszać spadek?

Nie zawsze. Należy wiedzieć, że obowiązek ten dotyczy spadku i darowizn otrzymanych w ciągu 5 lat od jednej osoby, jeśli ich wartość przekracza:

a) 9637 zł – dla I grupy.
b) 7276 zł – dla II grupy.
c) 4902 zł – dla III grupy.

Warto też dowiedzieć się co oznaczają takie oto terminy:

a) Dziedziczenie wprost – oznacza przyjęcie spadku bez ograniczeń, jeśli chodzi o odpowiedzialność za długi zmarłego. Przy prostym przyjęciu spadku odpowiadamy za nie całym naszym majątkiem (to jest zarówno tym nabytym w spadku, jak również tym, który mieliśmy już wcześniej). Zgodnie z obecnymi przepisami, aby przyjąć spadek wprost, musimy złożyć specjalne oświadczenie. Mamy na to 6 miesięcy czasu od momentu otwarcia spadku.
b) Dziedziczenie dobrodziejstwem inwentarza – jest to wersja domyślna, nie wymagająca oświadczenia o sposobie, w jaki chcemy dziedziczyć. W tym przypadku odpowiadamy za długi do tzw. czystej wartości spadku, czyli do wartości aktywów spadkowych. Ale, żeby majątek odziedziczony nie zlał się z naszym, konieczne jest sporządzenie spisu dóbr od spadkodawcy – to pozwoli wykazać do jakiej kwoty nasza odpowiedzialność jest ograniczona.

Powiązane artykuły